تحلیل آماری- همدیدی نقش فرارفت دمایی در بارش‌های بهاره ایران (1392-1340)

بررسی سازوکار دما و فرارفت دمایی همراه با لایه ضخامتی جو و تأثیر آن بر میزان بارش‌های یک منطقه و شناخت مؤلفه‌های چرخه آب بر روی آن، از موضوعات موردتوجه علوم جوی می­باشد. پژوهش حاضر با هدف مطالعه فرارفت دمایی و شناخت لایه ضخامتی جو در ارتباط با بارش­های بهاره ایران انجام‌شد. برای این منظور از پایگاه داده روزانه­ی بارش با تفکیک مکانی  km2 15×15 در دوره آماری 1340-1392 استفاده شد. پس از استخراج روزهای بارش فراگیر، داده‌های فشار متناظر، با استفاده از امکانات برنامه‌نویسی در محیط نرم­افزار گردس (Grads) استخراج و به کمک تحلیل خوشه‌ای روزهای نماینده و الگوهای بارشی بهاره ایران در محیط نرم­افزار متلب شناسایی شدند. به‌منظور تعیین روز بارشی سه معیار بارش روزانه mm 1 و بیش­تر، حداقل تداوم دو روزه و حداقل 50% پوشش در نظر گرفته شد. نقشه­های فشار تراز دریا، 700 و hPa 500 به­همراه فرارفت دمایی و لایه ضخامت جو استخراج شد. نتایج نشان داد که ساز­وکار بارش‌های فراگیر بهاره ایران متأثر از پنج الگوی جوی می­باشد. شدیدترین مقدار فرارفت دمایی ناشی از پرفشار سیبری و در نواحی شرقی و شمال­شرق کشور رخ‌ داد و به­سمت غرب و جنوب از شدت آن کاسته شد. به‌طورکلی از شرق به غرب و از شمال به جنوب به هنگام ریزش­های جوی بهاره ایران، فرارفت دمایی ملایم­تری در منطقه موردمطالعه وجود داشت. علاوه بر این شدیدترین فرارفت­های دمایی در تراز دریا و به‌واسطه سامانه­های پرفشار حرارتی رخ‌داده است. در ارتفاعات و ترازهای بالاتر که وضعیت فرارفت دمایی تحت تأثیر وضعیت دینامیکی جو به­خصوص سامانه بلاکینگ، فرودهای عمیق و گرمایی مدیترانه قرار داشت، نسبت به تراز دریا وضعیت ملایم­تری داشته و از شدت فرارفت­های دمایی کاسته شد..